Η απόφαση της Τουρκίας να κατασκευάσει φράχτη στα δυτικά της σύνορα με την Ελλάδα αποτελεί μια εξέλιξη που εγείρει πλήθος ερωτημάτων και προβληματισμών. Το σχέδιο, που ανακοινώθηκε πρόσφατα από τον νομάρχη Αδριανούπολης, Γιουνούς Σεζέρ, έρχεται σε μια περίοδο αυξημένης γεωπολιτικής έντασης και μετανάστευτικών πιέσεων στην ευρύτερη περιοχή του Έβρου. Η κατασκευή φράχτη μήκους 8,5 χιλιομέτρων, με δυνατότητα μελλοντικής επέκτασης, αποτελεί μια κίνηση που αλλάζει τα δεδομένα στα σύνορα και επηρεάζει άμεσα τόσο τις διμερείς σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας όσο και τη συνολική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη φύλαξη των εξωτερικών της συνόρων.
Το πολιτικό πλαίσιο της απόφασης και τα μηνύματα που στέλνει η Άγκυρα
Η Τουρκία έχει ιστορικό εκμετάλλευσης του μεταναστευτικού ζητήματος ως μοχλού πίεσης προς την Ευρώπη και την Ελλάδα. Ο φράχτης στα ελληνοτουρκικά σύνορα δεν είναι απλώς ένα τεχνικό έργο. Αποτελεί μια συμβολική και πρακτική εξέλιξη, που η Άγκυρα χρησιμοποιεί για να δείξει ότι ελέγχει πλήρως τις μεταναστευτικές ροές και ότι διαμορφώνει τους όρους ασφαλείας στα δυτικά της σύνορα. Η ανακοίνωση αυτή δεν είναι τυχαία, καθώς συμπίπτει χρονικά με νέες διαπραγματεύσεις μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ για τη διαχείριση του προσφυγικού και τη χρηματοδότηση που ζητά η Άγκυρα για να συγκρατήσει τις ροές.
Ο νομάρχης Αδριανούπολης παρουσίασε το σχέδιο ως μια κίνηση ενίσχυσης της φυσικής ασφάλειας των συνόρων. Ωστόσο, πίσω από αυτή την τεχνική ορολογία κρύβεται η στρατηγική επιλογή της Τουρκίας να διαμορφώσει νέα δεδομένα επί του εδάφους, στέλνοντας παράλληλα μήνυμα αποτροπής προς την Ελλάδα και την ΕΕ. Ο φράχτης αυτός, μαζί με τα έργα ενίσχυσης συνοριακών δρόμων και τις ηλεκτροπτικές υποδομές, αναδεικνύουν τη διάθεση της Τουρκίας να ελέγχει ασφυκτικά τη συνοριακή γραμμή στον Έβρο, όπου το 2020 εκτυλίχθηκαν σκηνές μεγάλης έντασης με την εργαλειοποίηση χιλιάδων προσφύγων.
Οι τεχνικές λεπτομέρειες του φράχτη και η σύγκριση με τον ελληνικό φράχτη στον Έβρο
Σύμφωνα με τις δηλώσεις του Γιουνούς Σεζέρ, ο φράχτης θα εκτείνεται αρχικά σε μήκος 8,5 χιλιομέτρων και θα τοποθετηθεί κατά μήκος κρίσιμων σημείων της συνοριακής γραμμής. Δεν αποκλείεται η μελλοντική του επέκταση, ανάλογα με τις εξελίξεις στην περιοχή. Ο φράχτης θα συνοδεύεται από προηγμένες τεχνολογικές υποδομές, όπως ηλεκτροπτικούς πύργους και σύγχρονα συστήματα επιτήρησης. Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία επενδύει όχι μόνο σε φυσικά εμπόδια αλλά και σε ψηφιακή επιτήρηση της συνοριακής γραμμής.
Η επιλογή της Τουρκίας να κατασκευάσει φράχτη παραπέμπει στην ανάλογη κίνηση της Ελλάδας, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει προχωρήσει στην κατασκευή και επέκταση του δικού της φράχτη στον Έβρο. Ο ελληνικός φράχτης, μήκους 38 χιλιομέτρων, θεωρείται πλέον κρίσιμης σημασίας για τη θωράκιση των συνόρων και την ανάσχεση παράτυπων μεταναστευτικών ροών. Ο τουρκικός φράχτης, ωστόσο, δημιουργεί νέα δεδομένα, καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε ως μέσο αποτροπής είτε ως εργαλείο ελεγχόμενης διοχέτευσης μεταναστευτικών ροών προς την ελληνική πλευρά.
Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα και ο προβληματισμός στην Ευρώπη
Η ανακοίνωση της Τουρκίας για την κατασκευή του φράχτη δεν αιφνιδίασε την Αθήνα, αλλά σίγουρα προσθέτει νέα δεδομένα στην ήδη εύθραυστη ισορροπία στον Έβρο. Για την Ελλάδα, ο τουρκικός φράχτης μπορεί να λειτουργήσει τόσο ως εργαλείο ελέγχου όσο και ως μηχανισμός πίεσης. Αν η Άγκυρα θελήσει να εκτονώσει μεταναστευτικές πιέσεις, μπορεί να χρησιμοποιήσει τον φράχτη για να διοχετεύσει ροές προς συγκεκριμένα σημεία της συνοριακής γραμμής, όπου η ελληνική πλευρά θα κληθεί να διαχειριστεί αιφνίδιες εισροές.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, καθώς ο Έβρος αποτελεί κομβικό σημείο για τη συνολική στρατηγική φύλαξης των εξωτερικών ευρωπαϊκών συνόρων. Η ΕΕ έχει επενδύσει σημαντικούς πόρους στην ενίσχυση της ελληνικής συνοριοφυλακής και στην κατασκευή υποδομών στον Έβρο, θεωρώντας την περιοχή ασπίδα απέναντι σε ανεξέλεγκτες ροές. Ο τουρκικός φράχτης, ωστόσο, φέρνει την Ευρώπη αντιμέτωπη με μια νέα πραγματικότητα: την ανάγκη να αναθεωρήσει τη στρατηγική της απέναντι σε μια Τουρκία που δεν διστάζει να εργαλειοποιήσει τα ίδια της τα σύνορα.
Ιστορικό και γεωπολιτική σημασία της περιοχής του Έβρου
Ο Έβρος δεν είναι ένα τυχαίο σημείο στον χάρτη. Η περιοχή, που διαμορφώνει τη φυσική συνοριακή γραμμή μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, έχει αποτελέσει επανειλημμένα θέατρο κρίσεων και έντασης. Από την προσφυγική κρίση του 2015 μέχρι την εργαλειοποίηση προσφύγων το 2020, ο Έβρος λειτουργεί ως «βαρόμετρο» των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η κατασκευή φράχτη από την τουρκική πλευρά αποτελεί άλλη μια ένδειξη ότι η περιοχή παραμένει σημείο τριβής, αλλά και αμοιβαίας καχυποψίας μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας.
Η κατασκευή φράχτη σε ένα τόσο ευαίσθητο γεωπολιτικό σημείο δεν μπορεί παρά να συνδέεται και με ευρύτερες εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και στα ελληνοτουρκικά. Η Τουρκία θέλει να στείλει μήνυμα ότι ελέγχει πλήρως τα σύνορά της και ότι μπορεί να καθορίσει το επίπεδο ασφάλειας, τόσο για τη δική της πλευρά όσο και για την ευρωπαϊκή.
Το μέλλον της συνοριακής ασφάλειας και η επόμενη μέρα στον Έβρο
Το μεγάλο ερώτημα που ανακύπτει είναι πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση το επόμενο διάστημα. Θα παραμείνει ο τουρκικός φράχτης ένα καθαρά αμυντικό έργο ή θα μετατραπεί σε εργαλείο πίεσης; Η Ελλάδα θα πρέπει να προετοιμαστεί για κάθε σενάριο, ενισχύοντας τις δικές της υποδομές και τη διασυνοριακή επιτήρηση. Ταυτόχρονα, η Αθήνα πρέπει να διασφαλίσει ότι η ΕΕ παραμένει ενεργά στο πλευρό της, αναγνωρίζοντας την ελληνική προσπάθεια ως μέρος της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
