Το επίδομα ανεργίας στην Ελλάδα εισέρχεται σε μία νέα εποχή, με ριζικές αλλαγές που επηρεάζουν τόσο το ύψος του ποσού που δικαιούνται οι άνεργοι, όσο και τους όρους και τις προϋποθέσεις για τη χορήγησή του. Πρόκειται για μία μεταρρύθμιση που στοχεύει στον εξορθολογισμό του συστήματος, την ενίσχυση των δικαιούχων που έχουν σταθερή εργασιακή πορεία, αλλά και την αυστηρότερη αξιολόγηση των αιτήσεων ώστε το επίδομα να καταβάλλεται μόνο σε όσους πληρούν πραγματικά κριτήρια ανεργίας.
Η νέα μορφή του επιδόματος ανεργίας προβλέπεται να εφαρμοστεί πιλοτικά το 2025 σε 15.000 ανέργους και, εφόσον το σύστημα αξιολογηθεί θετικά, θα τεθεί σε καθολική ισχύ το 2026. Η συγκεκριμένη αλλαγή, που φέρνει μία «επιδότηση δύο ταχυτήτων», αποτελεί τμήμα μιας ευρύτερης στρατηγικής για τη σύνδεση της κοινωνικής πολιτικής με την αγορά εργασίας και την απόδοση κινήτρων για ταχεία επανένταξη των ανέργων στην απασχόληση.
Τι αλλάζει στο ποσό και τη διάρκεια του επιδόματος ανεργίας
Μία από τις πιο σημαντικές και πολυσυζητημένες αλλαγές αφορά το ύψος του επιδόματος. Το ανώτατο ποσό αναπροσαρμόζεται και φτάνει τα 1.297,45 ευρώ, το οποίο όμως δε θα ισχύει οριζόντια για όλους. Η λογική του νέου συστήματος στηρίζεται στην εργασιακή ιστορία του κάθε ανέργου. Όσο περισσότερα έτη εργασίας και ασφάλισης έχει κάποιος, τόσο υψηλότερο θα είναι το ποσό που θα δικαιούται.
Συγκεκριμένα, κατά το πρώτο τρίμηνο της ανεργίας, το επίδομα θα διαμορφώνεται στα 650 ευρώ. Στη συνέχεια, το ποσό θα μειώνεται προοδευτικά, με στόχο να λειτουργεί ως κίνητρο ενεργούς αναζήτησης εργασίας. Η διάρκεια της επιδότησης επίσης αλλάζει: αρχικά θα διαρκεί έως 16 μήνες, ενώ σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να επεκτείνεται έως και 24 μήνες.
Με τον τρόπο αυτό, το επίδομα αποκτά «κλιμακωτή δομή», που συνδέεται άμεσα με τη διάρκεια και τη σταθερότητα της προηγούμενης εργασιακής σχέσης του δικαιούχου. Όσοι έχουν μακροχρόνια εργασιακή εμπειρία με σταθερή απασχόληση θα λαμβάνουν υψηλότερα ποσά και για μεγαλύτερη διάρκεια, ενώ όσοι έχουν ασταθή επαγγελματική πορεία ή περιορισμένο χρόνο ασφάλισης, θα δικαιούνται χαμηλότερη και συντομότερη επιδότηση.
Νέες αυστηρότερες προϋποθέσεις για την καταβολή του επιδόματος
Οι αλλαγές δεν σταματούν μόνο στο ύψος και τη διάρκεια της επιδότησης. Το νέο σύστημα εισάγει αυστηρότερα κριτήρια επιλεξιμότητας, περιορίζοντας τον αριθμό των δυνητικών δικαιούχων. Ειδικότερα, για να δικαιούται κάποιος το επίδομα ανεργίας, απαιτείται πλέον να έχει τουλάχιστον 7 μήνες εργασίας ή 175 ημέρες ασφάλισης στο τελευταίο 14μηνο. Αυτό σημαίνει αυστηρότερη σύνδεση της επιδότησης με την πρόσφατη εργασιακή δραστηριότητα.
Το προηγούμενο καθεστώς προέβλεπε μόλις 5 μήνες εργασίας ή 125 ημέρες ασφάλισης, γεγονός που επέτρεπε την ένταξη στο πρόγραμμα επιδότησης σε μεγαλύτερο ποσοστό αιτούντων. Η νέα ρύθμιση έρχεται να περιορίσει την «ευκολία» λήψης επιδόματος και να το συνδέσει περισσότερο με τη συνέπεια και τη διάρκεια της προηγούμενης απασχόλησης.
Σύνδεση του επιδόματος ανεργίας με τη διαρκή αναζήτηση εργασίας
Ένα ακόμη βασικό στοιχείο της μεταρρύθμισης είναι η θέσπιση συγκεκριμένων υποχρεώσεων για τους επιδοτούμενους ανέργους. Στο εξής, οι δικαιούχοι θα πρέπει να αποδεικνύουν ενεργή αναζήτηση εργασίας, συμμετοχή σε δράσεις επανένταξης ή κατάρτισης και αποδοχή ρεαλιστικών προσφορών εργασίας που ταιριάζουν στο προφίλ και τα προσόντα τους.
Η μη συμμόρφωση με αυτές τις απαιτήσεις θα επιφέρει διακοπή της επιδότησης, στο πλαίσιο της λογικής «ενεργητικής κοινωνικής πολιτικής», που θέλει το επίδομα ανεργίας να μην αποτελεί παθητικό βοήθημα, αλλά εργαλείο γρήγορης επιστροφής στην αγορά εργασίας. Επομένως, η νέα δομή δίνει έμφαση στη συνεργασία ανέργων και υπηρεσιών απασχόλησης, ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες ταχείας επανένταξης.
Γιατί κρίθηκαν αναγκαίες αυτές οι αλλαγές
Η αναμόρφωση του επιδόματος ανεργίας εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αλλαγών στη συνολική πολιτική απασχόλησης της χώρας. Η ανεργία στην Ελλάδα, αν και μειώνεται τα τελευταία χρόνια, εξακολουθεί να είναι υψηλότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ η μακροχρόνια ανεργία παραμένει σε ανησυχητικά επίπεδα.
Η προηγούμενη μορφή του επιδόματος, που βασιζόταν κυρίως σε οριζόντια κριτήρια, είχε κατηγορηθεί ότι δεν αντανακλά τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας και δεν επιβραβεύει τη συνεπή και διαρκή επαγγελματική δραστηριότητα. Επιπλέον, δεν συνδέονταν επαρκώς με τις υπηρεσίες επανένταξης και κατάρτισης, με αποτέλεσμα πολλοί δικαιούχοι να παραμένουν ανενεργοί για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Με τις νέες αλλαγές, το επίδομα ανεργίας μετατρέπεται από ένα παθητικό χρηματικό βοήθημα σε έναν ενεργό μηχανισμό στήριξης και ενίσχυσης της απασχολησιμότητας. Η διαφοροποίηση των ποσών ανάλογα με την εργασιακή ιστορία λειτουργεί και ως ένα μήνυμα ότι η συνεχής και σταθερή εργασία επιβραβεύεται, ενώ η ευκαιριακή ή περιστασιακή εργασία λαμβάνει λιγότερη στήριξη σε περίπτωση ανεργίας.
Τι σημαίνει για τους ανέργους και τους εργοδότες το νέο καθεστώς
Για τους ίδιους τους ανέργους, οι αλλαγές αυτές συνεπάγονται ότι η διατήρηση της εργασιακής συνέπειας και της ασφάλισης καθίσταται πλέον πιο κρίσιμη από ποτέ. Οι εργοδότες από την πλευρά τους, ειδικά όσοι επενδύουν σε μακροχρόνια συνεργασία με το προσωπικό τους, ενδέχεται να δουν θετικότερη στάση από τους εργαζόμενους ως προς τη διατήρηση της σταθερής απασχόλησης.
Η πολιτεία ευελπιστεί ότι το νέο πλαίσιο θα συμβάλει στη διαμόρφωση μιας κουλτούρας «ενεργού εργαζομένου» και «ενεργού ανέργου», όπου η επιδότηση δε θα αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά ένα προσωρινό στήριγμα προς την επόμενη επαγγελματική ευκαιρία.
